Βιοποικιλότητα και Ενδημικότητα

Γιατί Ελλάδα;

Της Τόνιας Μαυρομμάτη

Ηγέτης φυτικής βιοποικιλότητας:

• Η υψηλότερη φυτική ποικιλότητα στην Ευρώπη (~6.500 είδη, ~1.500 ενδημικά).

• Μοναδικά νησιωτικά οικοσυστήματα (Κρήτη, Αιγαίο) και παγετώνες.

Ποικιλότητα ζώων: Πλούσια σε ερπετά, πουλιά και θαλάσσια ζωή (π.χ. φώκιες

Η Ελλάδα διαθέτει την υψηλότερη βιοποικιλότητα στο φυτικό βασίλειο στην Ευρώπη λόγω ενός συνδυασμού γεωγραφικών, κλιματικών, γεωλογικών και ιστορικών παραγόντων. Να γιατί:

1. Γεωγραφική Θέση & Κλιματική Ποικιλότητα

Η Ελλάδα βρίσκεται στο σταυροδρόμι Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής, επιτρέποντας σε είδη και από τις τρεις ηπείρους να ευδοκιμήσουν.

Έχει μεσογειακό κλίμα (ζεστά, ξηρά καλοκαίρια & ήπιοι, υγροί χειμώνες), αλλά περιλαμβάνει επίσης αλπικές, εύκρατες και ημίξηρες ζώνες, που υποστηρίζουν ποικίλη φυτική ζωή.

Τα ψηλά βουνά (όπως ο Όλυμπος και η Πίνδος) δημιουργούν μικροκλίματα, καλλιεργώντας μοναδικά είδη.

2. Σύνθετη Γεωλογία & Τοπογραφία

• Το ορεινό ανάγλυφο της Ελλάδας και τα πολυάριθμα νησιά δημιουργούν απομονωμένους βιότοπους όπου εξελίσσονται ενδημικά είδη.

• Οι ποικίλοι τύποι εδάφους (ασβεστόλιθος, ηφαιστειακός κ.λπ.) υποστηρίζουν διαφορετικές φυτικές κοινότητες.

3. Υψηλός αριθμός ενδημικών ειδών

• Πάνω από 6.000 είδη φυτών καταγράφονται στην Ελλάδα, με περίπου 1.500 να είναι ενδημικά (πουθενά αλλού).

• Παραδείγματα:

  • Κρητικός Φοίνικας Χουρμάς (Phoenix theophrasti) – Ένας από τους δύο γηγενείς ευρωπαϊκούς φοίνικες.

  • Ελληνικό Έλατο (Abies cephalonica) – Ενδημικό σε ορεινές περιοχές.

  • Silene hellenica – Ένα σπάνιο λουλούδι που απαντάται μόνο στην κεντρική Ελλάδα.

4. Refugia κατά την εποχή των παγετώνων

• Η Νότια Ελλάδα (ιδιαίτερα η Κρήτη και η Πελοπόννησος) λειτούργησε ως καταφύγιο παγετώνων, επιτρέποντας στα αρχαία φυτικά είδη να επιβιώσουν ενώ εξαφανίστηκαν από τη βόρεια Ευρώπη.

5. Ιστορικοί & Εξελικτικοί Παράγοντες

• Η μακρά γεωλογική ιστορία της Ελλάδας και η σταθερή χερσαία μάζα επέτρεψαν στα είδη να εξελιχθούν χωρίς μεγάλες διακοπές.

• Η χαμηλή ανθρώπινη επίδραση σε απομακρυσμένες ορεινές και νησιωτικές περιοχές διατήρησε τη βιοποικιλότητα.

6. Νησιωτικά σημεία βιοποικιλότητας

• Τα ελληνικά νησιά (π.χ. η Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου) έχουν υψηλό ενδημισμό λόγω της απομόνωσης.

• Παράδειγμα: Cyclamen creticum (ενδημικό της Κρήτης).

Σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες

• Η Ισπανία και η Ιταλία έχουν επίσης υψηλή βιοποικιλότητα, αλλά η Ελλάδα τις ξεπερνά σε ενδημικά είδη ανά περιοχή.

• Η Βαλκανική Χερσόνησος στο σύνολό της είναι ένα hotspot βιοποικιλότητας, με την Ελλάδα στην καρδιά της.

Απειλές για την Ελληνική Φυτική Βιοποικιλότητα

Παρά τον πλούτο της, η χλωρίδα της Ελλάδας αντιμετωπίζει απειλές από:

• Κλιματική αλλαγή (ξηρασία, πυρκαγιές)

• Αστικοποίηση & Τουρισμός

• Υπερβόσκηση & γεωργία

Ο μοναδικός συνδυασμός γεωγραφίας, κλίματος, γεωλογίας και εξελικτικής ιστορίας της Ελλάδας την καθιστά το κορυφαίο hotspot της Ευρώπης για τη φυτική βιοποικιλότητα, με έναν εξαιρετικά υψηλό αριθμό σπάνιων και ενδημικών ειδών.